Gendergelijkheid
Context
Dit thema kwam naar voor in samenspraak met het collectief 8Smart – dat tijdens de mobilisatie voor de internationale vrouwendag op 8 maart 2019 ontstond – en is geïnspireerd op het laatste driejaarlijkse verslag van het Franse observatorium voor gendergelijkheid in de sociale en solidaire economie. Voor Smart neemt dit thema een centrale plaats in. De raad van bestuur van SmartCoop keurde het in 2019 goed als thema voor Smart in Progress en daarna werd het met een jaar verlengd om zowel in België als Frankrijk diepgaander besproken te worden.
In België is 45 % van de leden een vrouw en 55 % een man. Hoewel vrouwen dus iets minder dan de helft uitmaken, zijn ze bij Smart België veel sterker vertegenwoordigd dan wat de nationale statistieken over zelfstandigen en freelancers laten uitschijnen. Die trend is ook in Frankrijk en bij uitbreiding in alle coöperaties merkbaar (1). In 2014 was slechts 28 % van de Franse ondernemers een vrouw, de landbouwsector niet meegerekend. Vrouwen zijn ook meer vertegenwoordigd in de sociale en solidaire economie.
De oververtegenwoordiging van vrouwelijke ondernemers binnen Smart kan verklaard worden door het feit dat de professionele loopbaan van vrouwen vaak beïnvloed wordt door onevenwichtige genderverhoudingen. Ze moeten zich vaak flexibel opstellen om hun werk en privéleven beter te kunnen combineren, of ze hebben vaak de indruk verder af te staan van de ondernemingswereld, terwijl ze gewoon een beroep willen kunnen doen op begeleiding.
Hoewel er in de sociale economie of de culturele sector meer op gendergelijkheid wordt ingezet, blijft discriminatie bestaan, wat zich ook weerspiegelt bij Smart. Uit een studie binnen Smart in 2013 blijkt dat van de 10 % van de leden met het hoogste loon 27 % vrouwen waren en 73 % mannen (2).
Er zijn weinig statistieken over gelijkheid, wat bijdraagt aan de onzichtbaarheid van de aanhoudende discriminatie. Het is niet omdat we (bij Smart of in de sociale economie) bepaalde waarden hebben, dat we niet moeten ijveren voor minder ongelijkheid. Het onderwerp wordt immers nog te veel als bijzaak beschouwd.
Dat gebrek aan bespreekbaarheid komt voort uit belemmeringen die verband houden met een gevoel van onmacht ten opzichte van ongelijkheden die te diep verankerd zijn buiten de grenzen van ons actiedomein, een perceptie van complexiteit, of angst voor instrumentalisatie of om een te hevig debat op gang te brengen.
Stand van zaken binnen de groep Smart
In navolging van haar ambitie om voortdurend praktische en sociaal innovatieve oplossingen te bieden voor de behoeften van haar gebruikers, wil Smart dieper ingaan op de kwestie van gendergelijkheid.
Gendergelijkheid (V/M/X) is:
- vragen stellen bij bestuurlijke regelingen en machtsverhoudingen;
- vragen stellen bij arbeidsvoorwaarden en overheersing;
- alles in het werk stellen om de zelfstandige positie van vrouwen, de zin voor initiatief en de burgerlijke verantwoordelijkheid van iedereen bevorderen.
Doelstellingen van de werkgroep
Deze werkgroep zal zich buigen over de transversale uitdagingen van gendergelijkheid (V/M/X) en zal concrete maatregelen voorstellen om grenzen te verleggen in mentaliteit en realiteit. De groep kan zich baseren op de aanbevelingen van 2019-2020 om ze aan te vullen, verder uit te werken of in de praktijk om te zetten.
Het doel van de werkgroep bestaat erin om na te denken over gendergelijkheid bij de vennoten van Smart.
Het is niet de bedoeling dat de groep aanbevelingen formuleert over deze vraag binnen de interne structuur en de ondersteunende teams van Smart.
Belangrijkste vragen
De belangrijkste vragen moeten door de werkgroep bepaald worden naarmate de denkoefening evolueert. Toch geven we ter inspiratie graag een paar suggesties:
- Hoe kunnen we – afgezien van de quota – garanderen dat vrouwen en mannen gelijk vertegenwoordigd zijn binnen alle organen van Smart (meer bepaald de bestuursorganen)?
- Welke obstakels zijn er in verband met de ontwikkeling van activiteiten, meer bepaald van vrouwen, en hoe kunnen ze weggewerkt worden?
- Welke diensten kan of moet Smart organiseren om een antwoord te bieden op de uiteenlopende gendergerelateerde behoeften van haar vennoten en om de zelfstandige positie van vrouwen te bevorderen?
- Moet Smart naast de geplande studie/enquête regelmatig een vergelijkende balans opmaken van de verhouding vrouwen/mannen bij al haar vennoten?
- Hoe kan Smart positieve maatregelen nemen om de gelijkheid op het vlak van loon in de hand te werken?
(1) Virginie Fontier, “La féminisation des coopératives d’activité et d’emploi au regard de la sociologie”, Smart, mei 2017
(2) Studie vermeld in het artikel van Adrien de Fraipont, “Identité de genre et discrimination : la culture n’est pas épargnée”, Smart, juni 2016